प्रकृति प्रकरण : भारतमा माफी माग्नेको लर्को, फर्किन विद्यार्थीलाई बिन्त

भारतको उडिसास्थित कलिंगा इन्स्टिच्युट अफ् इन्डस्ट्रियल टेक्नोलोजी (केआईआईटी)मा अध्ययनरत नेपाली विद्यार्थी प्रकृति लम्सालको मृत्युप्रकरण र नेपाली विद्यार्थीहरुमाथि भएको दुव्र्यवहारप्रति कलेज प्रशासनदेखि राज्य सरकारलेसमेत प्रष्टीकरण दिइसकेको छ । माफी नै मागेर नेपाली विद्यार्थीहरुको माग सम्बोधन गर्न तयार रहेको प्रतिबद्धतासहित विश्वविद्यालयमा फर्किन आह्वान गरिएको छ । यद्यपि, विद्यार्थीहरु सरकारस्तरबाटै कुटनीतिक समझदारी नगरेसम्म कलेज नफर्किने अडानमा छन् । तत्काल घटना साम्य भएको जस्तो देखिए पनि यो विषय झन पेचिलो बनेको छ ।

प्राध्यापक डाक्टर अच्युता सामन्त, भारतको उडिसा राज्य मात्र नभई सिंगो भारतको शिक्षा क्षेत्रको सुधारकका रुपमा सुपरिचित नाम हो । उनी कलिंगा इन्स्टिच्युट अफ् इन्डस्ट्रियल टेक्नोलोजी (केआईआईटी) र कलिंगा इन्स्टिच्युट अफ सोसल साइन्सेस (केआईआईस) का संस्थापक हुन् । भारतमा मात्र नभई नेपाल सहित विश्वका धेरै मुलुकहरुमा सामन्तले शैक्षिक एवम् सामाजिक क्षेत्रमा पु¥याउँदै आएको योगदानको प्रसंशा हुने गर्दछ । विडम्बना सामाजिक व्यक्तित्व राजनीतिज्ञको छवि बनाएका शिक्षाविद्को रुपमा संसारभर परिचित सामन्त यतिबेला भारत सरकारको कानुनी कठघरामा मात्र उभिएका छैनन्, लाचार र विवश उनी सामाजिक सञ्जालमा उपस्थित भएर माफी माग्न बाध्य भएका छन् ।

उनले नेतृत्व गरिरहेको (केआईआईटी)मा अध्ययनरत नेपाली विद्यार्थी प्रकृति लम्सालले आइतबार छात्रावासमा नै आत्महत्या गरेकी थिइन् । २० वर्षीया प्रकृतिको शंकास्पद मृत्यु पश्चात भुवनेश्वरस्थित केआईआईटी परिसरमा नेपाली विद्यार्थीहरुको विरोधले अशान्त बन्यो । आरोपित अड्विक श्रीवास्तव पक्राउ परे । तर घटनाको सत्यतथ्य छानविन गर्न सहयोगी भूमिका खेल्नु पर्ने कलेज प्रशासनले उल्टै नेपाली विद्यार्थीहरुमाथि कुटपिट ग¥यो । सुरक्षाकर्मी लगाएर लाठीचार्ज गरियो । कलेजबाट खेदाइयो । नेपाली विद्यार्थीहरुमाथि कलेज परिसरमा भएको दुव्र्यवहार र कर्मचारीहरुले गरेको अपमानजनक टिप्पणीप्रति सामान्तले विहीवार भिडियोमार्फत माफी मागेका छन् ।

विश्वविद्यालय शान्त भइसकेको उल्लेख गर्दै नेपाली विद्यार्थीलाई कजेल फर्किन उनले आग्रह गरेका छन् । प्रकृतिको मृत्यु प्रकरणमा उडिसा सरकारले गठन गरेको उच्चस्तरीय छानविन समितिमा उपस्थित भएर बयान दिने उनले जनाएका छन् । उडिसा उच्च शिक्षा विभागले बिहीबार सामन्तलाई पत्रमार्फत शुक्रवार साढे ६ बजेभित्र उच्चस्तरीय समिति समक्ष उपस्थित हुन आदेश दिएको भारतीय सञ्चारमाध्यमहरुले उल्लेख गरेका छन् । उनले यसअघि नेपालकी परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणा देउवा र नयाँदिल्लीस्थित नेपाली राजदूत शंकरप्रसाद शर्मासँग टेलिफोनमा कुराकानी गरिसकेका छन् । नेपालका साथै भारतभित्रैबाट दबाब बढेपछि विश्वविद्यालयका उपकुलपति, रजिस्ट्रारसहित नेपाली विद्यार्थीहरुमाथि दुव्र्यवहार गर्ने र आपत्तिजनक टिप्पणी गर्ने कर्मचारीहरुले समेत माफी मागिसकेका छन् । घर फर्किएका कारण छुटेको स्थितिमा पुनः परीक्षा सञ्चालनदेखि अतिरिक्त कक्षा सञ्चालनसम्मको प्रतिबद्धता जनाइएको छ । कलेजले विहीवार नेपाल फर्किएका विद्यार्थी र अभिभावकसँग भर्चुल संवाद गरेको छ । विश्वविद्यालयका उपकुलपति शरणजित सिंहले घटनाप्रति माफी मात्र मागेका छैनन्, नेपाली विद्यार्थी र अभिभावकसँग जस्तो सुकै सजाय पनि भोग्न तयार रहेको बताएका छन् ।

नेपाल र नेपाली विद्यार्थीमाथि गैरजिम्मेवार ढंगको टिप्पणी गर्ने कर्मचारी मञ्जुषा पाण्डे र छात्रावासका सहायक निर्देशक जयन्ती नाथले सामाजिक सञ्जालमा एक भिडियो पोस्ट गर्दै क्षमायाचना गरिसकेकी छन् ।

यस्तै विद्यार्थीसँग अभद्र व्यवहार गर्ने शिक्षक तथा कर्मचारीलाई निलम्बन गरिएको, कुटपिट गर्ने सुरक्षा गार्डलाई कानुनी कारबाहीको दायरामा ल्याइएको छ । यद्यपि घर फर्किएका नेपाली विद्यार्थीहरु तत्काल विश्वविद्यालय नफर्किने अडानमा छन् । उनीहरुले घटनाको निष्पक्ष छानबिन, संलग्न कर्मचारीको बर्खास्ती, बाहिरबाट आएर विद्यार्थीमाथि कुटपिट गर्नेमाथि कानुनी कारबाही, पीडित विद्यार्थीलाई क्षतिपूर्तिलगायतका ७ बुँदे माग अघि सारेका छन् । नेपाली विद्यार्थी र अभिभावकहरुले उक्त घटनाको न्यायिक प्रक्रियाको सुनिश्चिता खाजेका छन् ।

लम्सालको शंकास्पद मृत्युलाई प्रशासनले प्रेमीसँगको ‘ब्रेकअप’ लाई कारण देखाएर घटना सामुसुम पार्न खोजेको थियो । कलेज प्रशासनले माफी मागेपछि आइतबारदेखि अस्तव्यस्त बनेको (केआईआईटी) परिसर अहिले सामान्य अवस्थामा फर्किसकेको छ । तर नेपाली विद्यार्थीहरूले भने असुरक्षित महसुस गर्दै कलेज फर्किन मानिरहेका छैनन् । जसले नेपालका साथै भारत सरकारमाथि पनि दबाब बढ्दै गएको छ ।